Ayurveda bij hormonale disbalans en menstruele klachten

Leer hoe je je voeding en leefstijl kan aanpassen aan je menstruele cyclus en voorkom en genees hormonale disbalans en menstruele klachten.

De menstruatie is een gezond reinigingsproces dat van nature – ongeveer 14 dagen – na de eisprong volgt als teken dat er geen bevruchting heeft plaatsgevonden. Het opgebouwde slijmvlies in de baarmoeder wordt samen met bloed uitgescheiden en biedt zo weer schoon schip voor een nieuwe cyclus – en dus een nieuwe mogelijkheid tot bevruchting.

Echter gaat de menstruele cyclus voor veel vrouwen gepaard met veel ongemakken en is er in toenemende mate sprake van hormonale disbalans welke zich uiten in menorragie (abnormaal veel bloedverlies ) dysmenorroe (zeer pijnlijke menstruatie); amenorrhoea (het uitblijven van de menstruatie); onregelmatige menstruatie, PMS-klachten, endometriose, PCOS, infertiliteit etc.

Een belangrijke oorzaak voor deze aandoeningen zijn een drukke leefstijl, fysieke en mentale stress, slechte voedingsgewoontes en activiteiten aangaan die volgens de Ayurveda als contra-indicatief worden gesteld tijdens de menstruatie.

Om die reden is het belangrijk om onszelf als vrouwen aan te leren om in meer verbinding met onze cyclus te leven en onze voeding en leefstijl hierop aan te passen. Zo kunnen we hormonale disbalans en menstruele klachten voorkomen, ten einde een gezonder, gelukkiger en meer harmonieus leven te leiden.

De drie levensfases van de vrouw

Ayurveda beziet het vrouwen leven in drie fases.

De eerste is ‘Bala’ – kindertijd;

de tweede ‘Rajaswala’- reproductiefase;

en de derde ‘Vriddha’ – menopauze en oudere levensjaren.

Het is belangrijk om te onthouden dat een iedere fase invloed heeft op de volgende. Zo kan zich tijdens de kindertijd al een hormonale disbalans ontwikkelen die zich pas tijdens de loop van de reproductieve periode ontwikkelt tot hormonale en menstruele klachten. Hiertoe behoren onder andere fysieke en mentale stress, excessief sporten, slaapproblemen, (crash) diëten, een verkeerd voedingspatroon, eetproblemen (o.a. anorexia en boulimia), snelle gewichtsafname, als ook zwaarlijvigheid en te weinig lichaamsbeweging. Daar komt vanaf de pubertijd de anticonceptiepil bij.

De invloed van doshas op menstruele klachten

De drie dosha’s, de biokrachten die tal van functies binnen het lichaam uitoefenen, hebben ook invloed op de menstruatie. Wanneer de vrouw in balans is met haar natuurlijke balans tussen deze drie dosha’s (haar Ayurvedische constitutie) zullen er geen/minimale hormonale en menstruele klachten zijn. Echter wanneer één of meerdere van de dosha’s getriggerd raakt, zullen zich klachten voordoen. Naar gelang de dosha die daar een rol in speelt variëren de klachten ook. Hieronder een algemeen beeld van de klachten die horen bij een disbalans van ieder type dosha.

Vata

Indien er een verhoging van Vata dosha is zullen de koude, droge en ruwe kwaliteiten zorgen voor een gevoel van vernauwing en verkramping in de bloedvaten en baarmoeder. Deze vernauwing verminderd de vrije beweging van Vata en iedere vorm van blokkade of stagnatie zorgt voor ongemak. Gezien de hoofdzetel van Vata in het lichaam de onderbuik is, zullen met name in die regio klachten zich voordoen: (droge, spastische) krampen in de buik en onderrug, als ook in de bovenbenen, emotioneel gezien is er onrust, angstklachten, slapeloosheid. Het menstruatiebloed zelf is vaak donker van kleur, dun en bevat weinig slijm. Het missen of zelfs wegblijven van de menstruatie is een gevolg van verdere verhoging van Vata. Dit is ook regelmatig waarneembaar bij vrouwen die ondergewicht hebben, intensief sporten en veel fysieke en/of mentale stress ervaren.

Pitta

Indien er een verhoging van Pitta dosha is zullen de hete en scherpe eigenschappen van het vuurelement van Pitta dosha zich kenmerken in de menstruatie. De menstruatie is vurig, er is veel bloedverlies en deze gaat vaak gepaard met een brandende sensatie. Dat kan zich uiten in hoge lichaamstemperatuur of zelfs koorts, opvliegers en nachtzweten. Het teveel aan bloedverlies kan zorgen voor bloedarmoede. Ook zijn een losse stoelgang en diarree, misselijkheid en overgeven en hoofdpijn en migraine uitingsvormen van een te veel aan hitte in het lijf. Door de hitte kan er zwelling ontstaan in de borsten en is er meer waterretentie. Emotioneel gezien is er vaak irritatie, frustratie en zelfs boos zijn.

Het menstruatiebloed zelf is overvloedig, helder rood tot gelig van kleur en heeft een zurige, sterk metaalachtige geur. Het kan zijn dat de cyclus korter is dan gemiddeld (28 dagen).

Kapha

Indien er een verhoging van Kapha dosha is zullen de dikke, zware, trage, plakkerige en koele kwaliteiten zich uiten in de menstruatie. Deze eigenschappen zorgen er namelijk voor dat er stagnatie, obstructie en blokkades ontstaan in het systeem. Hierdoor ontstaat een zwaarte in het lijf, een opgeblazen gevoel en vocht vasthouden. De vrouw voelt zich vaak zwaar, vermoeid, somber/depressief en neigt naar emotie eten en wil veel slapen. De menstruatie zelf is vaak gedurende een langere periode (meer dan 5-6 dagen), waardoor er overal genomen ook behoorlijk wat bloedverlies is. Het menstruatiebloed is vaak dik, stroperig, met veel slijm.

Als therapeut zal ik dus altijd samen met jou op zoek gaan naar de oorzaak van de hormonale disbalans en de dosha’s die hier betrokken bij zijn. Ook de spijsvertering is een belangrijk aspect bij een gezonde cyclus. De oorzaak ligt vaak verscholen in voedings- en leefstijlaspecten die je tot een gewoonte hebt gemaakt en je niet bewust van bent hoe deze jouw cyclus beïnvloeden.

Rajaswala Paricharyas

Naast specifieke aandacht voor jouw disbalans is een eerste stap naar meer harmonie in de cyclus het volgen van bepaalde leefregels tijdens de menstruatie.

Gedurende iedere levensfase ondersteunt Ayurveda de vrouw in optimale gezondheid te leven door leefregels voor te schrijven, genaamd ‘Paricharyas’. Zo bestaan er voor de reproductieperiode van de vrouw ‘Rajaswala Paricharyas’.

In deze Rajaswala Paricharyas benoemt Ayurveda the do’s and don’t tijdens de menstruatie. Wanneer deze opgevolgd worden, kunnen veel gezondheidsklachten voorkomen worden. Hieronder een uiteenzetting van deze do’s en don’ts.

Don’ts

· Vermijd het om overdag te slapen

· De menstruatie is een natuurlijk reinigingsproces dat het lichaam energie kost. Het betekent dat alle andere vormen van reiniging die veelal onderdeel uitmaken van de dagelijkse

Ayurvedische routine (de Dinacharya), vermeden moeten worden. Hieronder vallen:

· detoxen, vasten

· intensief sporten (lichte lichaamsbeweging is goed, zoals een blokje om of 20 min rustige yoga).

Vermijd alle inversies (ondersteboven) houdingen in Yoga

· tongschrapen

· het reinigen van de neus d.m.v. Nasya of netipot

· het reinigen van de ogen met Anjana (collyrium) of andere oogdruppels die reinigend werken

· Swedana: zweten/sauna, in de zon zitten

· Wassen en het wassen van de haren: neem een korte lauwwarme douche, gebruik zeep beperkt en

vermijd het nat maken van je hoofd.

· Oliemassage is ook contra indicatief. Olie massage werkt voedend. Op het moment dat het lichaam

in een natuurlijk reinigingsproces zit werk je het lichaam alleen maar tegen door tegelijkertijd een

voedende massage te nemen (reiniging en voeding zijn tegengestelden). Houdt bij het boeken van

massages/behandelingen dus altijd rekening met je cyclus.

· Vermijd voeding dat pittig, gekruid en zout als ook alle koude voeding en dranken. Vermijd ook alle

bewerkte voeding, gefrituurde voeding en voeding dat wit meel bevat (zoals tal van

bakkerslekkernijen)

· Vermijd geslachtsgemeenschap: apana vayu – de energie die zorgt voor de neerwaartse beweging van

het menstruatiebloed – mag niet worden ‘tegengewerkt’.

Do’s

· Zorg voor mentale rust en creëer een positieve, opbeurende omgeving. Dit kan je doen door fijne

muziek op de achtergrond, een diffuser met kalmerende oliën die een positief effect op je geest

hebben zoals lavendel, mandarijn, yasmijn en je te focussen op dingen waar je dankbaar voor bent.

· Zorg voor fysieke rust: neem voldoende nachtrust, houd in je agenda rekening met je cyclus en plan

weinig extra activiteiten op de dag. Ga niet uitslapen en een hele dag bankhangen: een dag van lichte

bezigheden in en om het huis is prima.

· Doe lichte yoga. Luister ten eerste naar je lichaam en doe alleen wat goed voelt. De volgende

houdingen verminderen krampen en kunnen zorgen voor een betere doorbloeding (blokkades zorgen

voor pijn): malasana (, satubhanda sarvangasana (brug), ustrasana (kameel), bhujangasana (kobra),

matsyana (fish), dhanurasana (boog), malasana (hurkhouding), setubandha sarvangasana (bridge),

ustrasana (kameel), bhujangasana (cobra), matsyasana (fish) and dhanurasana (boog). Ook de Maangroet is een fijne serie om tijdens de menstruatie in rust een aantal keer te doen.

· Plan je werk slim: Overleg het eens met je manager: of je je werk zo kan inplannen dat je die dagen

vanuit huis werkt. Het is gelukkig een onderwerp dat steeds beter bespreekbaar is (en anders ben jij

voorvechter en pioneer) en in Zweden krijgen vrouwen al één dag per maand menstruatieverlof.

· Tijdens de menstruatie is de spijsvertering (agni) minder sterk. Houd hier rekening mee door te kiezen

voor een licht verteerbaar dieet, met goed gekookte ingrediënten en met zachte smaken. Denk aan

groentesoep, dahl met rode linzen of mungbonen, Ayurvedische rijstpudding (kheer rice), kichari,

gestoomde groentes. Dierlijke producten zijn zwaarder te verteren (zoals vlees en kaas) en kunnen

beter worden vermeden. Neem kleine tot middelgrote porties om je spijsvertering niet te veel te belasten.

· Zorg dat je voldoende drinkt door de dag heen. Kies voor warm water en thee. De volgende theeën

hebben een krampwerende werking:

o KKV thee (CCF in Engels): gelijke delen komijn, koriander en venkelzaden koken ik water: zeef het

water en drink de thee

o Muntthee

o Ajowan zaadjes: kook een tlp ajowan zaadjes in twee glazen water: kook zacht tot het water

gehalveerd is: zeef en drink de thee

o Verse gemberthee

o Thee van peterselie

· Balanceer Vata en de hormonen doormiddel van ademhalingsoefeningen (pranayama):

o Doe twee maal per dag voor 5-10 minuten de volgende ademhalingsoefeningen (je kan ze googlen of

instructie op YouTube vinden): 1. nadi shodhana 2. Brahmari

· Krampwerende remedies

o Ik benoem graag twee krampwerende remedies die je kan toepassen wanneer je veel last hebt van

pijnlijke menstruaties:

· Fenegriekdrank

o Week een theelepel fenegriekzaadjes in een glas water gedurende een nacht. Drink de volgende

ochtend op lege maag het water met de zaadjes op. Je kan hier al enkele dagen voor de menstruatie

mee beginnen.

· Drink dagelijks op nuchtere maag een glas aloe vera drank. Dit kan je iedere dag doen, maar ten

minste start 3-5 dagen voor de aanvang van je menstruatie.

· Daarnaast zijn er verschillende Ayurvedische kruidensupplementen die goed kunnen helpen bij

menstruele klachten en hormonale disbalans.

Persoonlijke begeleiding

Kamp je zelf met menstruele klachten en hormonale disbalans?

Neem gerust contact op voor een persoonlijk consult. Je menstruatie zou iets moeten zijn dat natuurlijk komt en gaat en geen hele grote impact maakt op je fysieke en mentale toestand. Klachten, pijnen en ongemak duiden dan ook op een disbalans. Aan de andere kant is het ook weer niet zo dat we moeten gaan bungee jumpen zoals sommige tamponmerken ons voordoen in hun adertenties.

Zoals eerder vermeld heeft iedere fase ook weer effect op de volgende: dus hoe eerder je er als vrouw bij bent hoe stabieler en zonder zorgen je ook de overgang en de laatste fase ‘Vriddha’ zal doormaken: een prachtige tijd waarin een vrouw tot verdere spirituele ontwikkeling komt en haar levenswijsheid kan delen.

PS: help je vriendinnen en stuur dit artikel door, zeker aan hen die last hebben.

Warme groet,

Amber Jägers

Ayurvedisch therapeut

Holistisch coach