Ayurveda en Hollandse winterkost

Ondanks dat het nog herfst is, voelde vandaag 14 november wel echt als een eerste winterdag. In de nacht een graad of 3, overdag, helder, crispy koud weer en zo’n 11 graden. Ik zag massaal mutsen en handschoenen. In de avond maakte ik lekker aardappelpuree, rode kool met appeltjes en kiprookworst.

Het is een misvatting dat Ayurvedisch eten, Indisch eten betekent, met dal en rijst en chapati’s en chutneys. Ayurveda is een universele leef- en geneeswetenschap die in ieder land en cultuur toepasbaar is. Het gaat er enkel om dat bepaalde Ayurvedische principes in iedere keuken worden toegepast. Denk dan bijvoorbeeld aan het vermijden van bepaalde onverenigbare voedingsmiddelen of dat je ervoor zorgt dat voeding voldoende is bereid/gekookt, zodat het makkelijker verteerbaar is.

Oftewel, een stamppot of aardappelen, groente en (vega)vlees, kunnen prima passen in een Ayurvedisch eetpatroon. Zeker wanneer je vanuit je Ayurvedische constitutie of een bepaalde disbalans meer behoefte hebt aan zwaardere voeding.

Los van de persoonlijke constitutie zijn de koude dagen in de herfst en winter een uitgelezen moment voor wat zwaardere voeding. Dat heeft alles te maken met de kracht van de spijsvertering. Deze is bij koud weer namelijk sterker dan bij warm weer. In de zomer verzwakt de kracht van het spijsverteringsvuur doordat het lichaam warmte probeert kwijt te raken via de huid: de poriën staan open, je zweet. Hiermee gaat interne warmte vanuit het spijsverteringsvuur ‘verloren’.

In de winter daarentegen is de bloedcirculatie verminderd, sluiten de poriën zich en doet je lichaam er alles aan de warmte vast te houden. Het is als een pan kokend water met de deksel erop: de hitte in de pan vergroot. De kracht en balans van je spijsverteringsvuur zegt alles over dat wat je in je mond stopt ook daadwerkelijk verteerd wordt en dus of de voedingsstoffen eruit goed en volledig worden opgenomen in je lichaam of dat ze onverteerd achter blijven in je spijsverteringskanaal en fermenteren tot afvalstoffen (wat in Ayurveda ‘ama’ wordt genoemd). Het moet je dan ook aan alles gelegen zijn om je spijsvertering in optimale balans te houden. Het is de start van een gezond of een ongezond lichaam.

Wanneer we meer of zwaardere voeding tot ons nemen dan onze spijsverteringscapaciteit aan kan, dan ontstaan er afvalstoffen. Daarom is het belangrijk om:

1) onze spijsvertering in balans te houden.

2) wanneer we een heerlijke winterse kost klaarmaken, een aantal aspecten in ogenschouw nemen die de vertering van zwaardere kost ondersteunen.

T.a.v. punt 1: zie je een aanslag op je tong? Heb je moeite met afvallen? Heb je spijsverteringsklachten en/of geen regelmatige, gelijkmatige stoelgang? Overweeg dan een Ayurvedisch consult. Een detox kan nodig zijn het herstellen van de spijsvertering is daarbij noodzakelijk.

T.a.v. punt 2 geef ik je hieronder graag een aantal eenvoudige tips mee om toe te passen bij de bereiding van Hollandse maaltijden met aardappelen:

Plannen

• Heb je een Vata constitutie of disbalans? Ga dan liever voor zoete aardappel. De gewone aardappel is zwaarder te verteren en gasvormend, precies waar je als Vata (met reeds voldoende luchtelement) geen goed aan doet. Weet je je constitutie niet? Dan is de vraag: heb je snel/vaak last van een opgeblazen gevoel, heb je weleens pijn in je buik/darmen na het eten? Heb je vaak last van winderigheid of constipatie? Vermijd dan de aardappel.

• Heb je een zwakke lever of last van artritis? Vermijd aardappelen dan. Kies dan voor zoete aardappel.

• Neem een zwaardere maaltijd het liefst als lunch. Op het midden van de dag (tussen 11 en 13 uur) is de zon op zijn hoogst en daarmee het vuurelement in jouw lichaam - het spijsverteringsvuur - ook. Hierdoor kan je zwaardere voeding beter verteren. Lukt dat niet: probeer dan ten minste je zware kost voor zonsondergang te nemen. Lukt dat ook niet? Neem dan een kleinere portie, kauw extra goed en doe een klein blokje 5 min is voldoende om, na de maaltijd om spijsvertering te bevorderen.

Bereiden

• De schil van de aardappel is moeilijk te verteren. Schillen dus!

• Kook je aardappelen in ruim water met een snuf zout en asafoetida. Asafoetida is een kruid met een sterke knoflook en ui achtige lucht. De kwaliteit is zeer scherp. Het zorgt ervoor dat de aardappelen minder gasvormend zijn en dus beter te verteren.

• Voor aardappelpuree: voeg in plaats van boter en melk wat amandelmelk en ghee toe. Deze zijn minder zwaar te verteren en net (als niet meer) zo lekker.

• Kruiden en specerijen zijn de externe enzymen die je aan je eten toevoegt. Een enzymen zijn de katalysatoren voor het verteren, assimileren en opnemen van voedingsstoffen. Oftewel, gebruik kruiden. Snufje zout, zwarte peper, maar ook nootmuskaat, kurkuma, komijnpoeder, tijm, knoflook, rozemarijnen paprikapoeder gaan heerlijk met aardappelen.

Opdienen

• Sprinkel wat zout en citroensap over de aardappelen

• Voeg mosterd toe. Mosterd is één van de meest verhittende specerijen die er zijn. Het vuur element dat dus inherent aanwezig is in mosterd verhoogt het spijsverteringsvuur.

Voedselcombinaties

Vanuit de traditionele Hollandse keuken combineren we aardappelen met andere zwaar te verteren voedingsmiddelen: vlees, vis (alle dierlijke voedingsmiddelen zijn zwaar te verteren), jus – natuurlijk vol met vetten en kool of bonen. Dat maakt het echt een zware kost, die natuurlijk heel goed paste bij intensieve fysieke arbeid die vroeger geleverd moest worden. Dat geldt voor de meesten van ons tegenwoordig wel anders. Wees daarom voorzichtig met het creëren van een maaltijd die zowel in kwaliteit (het soort voedingsmiddelen) als kwantiteit (de hoeveelheid die je op je bord schept) zwaar is. Gebruik altijd kruiden en specerijen om de vertering ervan te ondersteunen en vermijd de onderstaande voedselcombinatie:

• Melk met nachtschaden. De gewone aardappel valt onder de nachtschades, evenals de paprika, aubergine, tomaat en gojibes. Dat betekent dat de combinatie van aardappel met melk moet worden vermeden. Kies dus voor amandelmelk. (eenvoudig zelf te maken bij weinig tijd: weeg 10 amandelen 30 min in gekookt water en blend deze vervolgens met een staafmixer even eventueel een dadel tot amandelmelk).

• Daarmee vermijd je direct de foutieve voedselcombinatie van melk met vlees, vis, eieren, bonen, groene bladgroentes en mosterd J

• Combineer nachtschades ook niet met komkommer en meloen. Een ongebruikelijke combinatie, maar ik benoem hem toch maar even.

Als je bovenstaande regels goed volgt en je na afloop ook geen overmatig zwaar gevoel hebt, spijsverteringsklachten ervaart en je tong de volgende ochtend weer mooi schoon is, dan kan je heerlijk genieten van Hollandse winterkost met deze Ayurvedische tips.

Warme groet,

Amber